Bonsai Ağaçlar
Japon sanatının essiz eserlerinden bonzai bahçaleri...
Bonsai Nedir ?
Bonsai Japonca bir bileşik kelime: "bon" tabak ya da tepsi ve "sai" ağaç ya da bitki anlamına geliyor. Yani, bonsai eşittir; "tabak/tepsi bitkisi/ağacı". Kelime bir bitki türünü tabir etmesinin yanı sıra, bu uğraşı veya sanatı anlatmak için de kullanılan genel bir tanıma denk geliyor.
Özel teknikler geliştirilerek yolu yordamı belirlenen bonsai yetiştiriciliği, aslında bildiğimiz ağaçların uygun saksılar içinde minyatürleştirilmesi, bodurlaştırılması ve ideal olarak ağaca minik ama yaşlı bir ağaç görünümü kazandırılması demek oluyor.
Gelişimini tamamlamış bonsailerin boyutları 3 cm ile 203 cm arasında değişiyor ve boyutlarına göre sınıflandırılıyorlar. En en en minicik bonsai sınıfı Keshitsubo olarak adlandırılıyor ve uzunluğu 3-8 cm arasında değişiyor. Bu minyatürün de minyatürü sınıfı boy sırasına göre Shito, Mame, Shohin, Komono, Katade-mochi, Chumono, Omono, Hachi-uye, ve boyu 152-203 cm arasında değişen, bir bonsai için devasa kabul edilebilecek Imperial sınıfı takip ediyor.
Bonsai Tarihçesi
Bonsai yetiştiriciliğinin tarihine dair pek çok bilgi, efsane ve söylence var. Kesin olan bilgi şu ki, bonsainin tarihi asırlar öncesine kadar uzanıyor.
Bir efsaneye göre, Doğu Çin Hanedanlığı döneminde yaşamış büyük sihirbaz Fei Jiang-feng yeryüzündeki herşeyi küçültme gücüne sahipmiş. Dağları, denizleri, hayvanları, bitkileri ve hatta insanları dahi minicik bir kaba sığdırabilirmiş. Bu güce erişmeye çalışanlar minik kaplarda minyatür ağaçlar, yani bonsailer, yetiştirmeye başlamış. Dağları, denizleri küçültmeye gücü yeten biri daha çıkmamış, ancak pek çok teknik geliştirerek bonsai yetiştirmeyi başaranlar olmuş.
Bir diğer bilgi ise, M.Ö. 200'lü yıllarda Çin'de peyzaj mimarlarının bahçe tasarımlarını maketleştirmek için bonsai yetiştirme tekniklerini kullandığını öne sürüyor.
Farklı kaynaklarda da bonsainin anavatanı Mısır olarak belirtiyor. Tarih yine M.Ö. yüzyıllara dayanıyor, ancak çıkış noktası ile ilgili bir bilgiye rastlanmıyor.
Çeşitli coğrafyalar ve kültürlerde bonsaiye rastlanmasına rağmen, bonsai yetiştiriciliğine sanatsal bir boyut kazandıran Japonlar olmuş. Bonsaiyi Japonya'ya 10. yüzyılda Budist rahiplerin taşıdığı tahmin ediliyor. Modern bonsainin referans aldığı pek çok teknik ve ekol de Japonya'dan çıkmış.
Bonsai Felsefesi
Kökenini Doğu Asya'dan alan pek çok uğraş gibi bonsainin de el becerisinden öte bir felsefesi var. Bu felsefeye hakim olmak, bonsai kültürün bir parçası hakkında bilgi edinmek çoğu bonsai meraklısı için hem ilgi çekici hem de yol gösterici olarak kabul ediliyor.
Bonsai cennet ve yeryüzü, insan ve doğa arasındaki uyumu betimliyor. Bonsai yetiştirmek felsefi olarak empati, uyum, büyüme, gelişim ve hayat döngüsü ile ilişkilendiriliyor.
Budizm felsefesinde bonsai, cennete uzanan yeşil bir merdiven olarak anlatılıyor. Bonsai yetiştirmek dini bir ritüele yakın bir biçimde insan ile Tanrı arasındaki köprü olarak görülüyor.
Modern bonsai sanatının amacı doğanın gerçekçi fakat minyatür bir tasvirini oluşturmak, yani bir anlamda canlı bitkiler kullanarak, zaman içinde değişen, üç boyutlu manzaralar yaratmak. Bonsaiye bakan kişi, altında oturmak isteyeceği, örneğin yıllanmış bir çınar ağacı, görüyor ve hayaller kuruyorsa, bonsai amacına ulaşmış oluyor.
Bonsai Bakımı ile İlgili 20 İpucu
-
Sulama çok önemlidir. Küçük ağacınız ne fazla sulanmalı ne de kuruyacak kadar susuz bırakılmalıdır. Fazla sulanan bitkinin kökleri çürür ve susuz bırakılan bitki kuruyarak ölür.
-
Su miktarını toprağa göre belirleyin. Bitkinizin toprağına dokunarak nemini kontrol edin ve sulamayı yavaş yavaş, toprak suyu tamamen emene dek yapın. Sıcak havalarda gün aşırı, kış aylarında 3 güne bir sulama yapın.
-
Yaz aylarında sulama yaparken; bitkinizi yerleştirdiğiniz tabakta biraz su bırakın, böylece bitkini ihtiyacı olan kadarını toprağı ile çekebilecektir.
-
Toprağın her yerinin nemli olduğundan emin olun. Sulama yaparken toprağın tamamıyla ıslatılarak kuru bölge kalmadığından emin olun ki bitkiniz sağlıklı kalsın.
-
Bitkinizi üşütmeyin. 12- 13 dereceden daha soğuk ortamlar bonsai için yaşaması kolay olmayan bir atmosfer oluşturur.
-
Yılda 4 defa vitamin ile besleyin. Bitkiniz için, her mevsim başında suyuna vitamin eklerseniz daha sağlıklı olacaktır.
-
Görsel: artofbonsai.org
Bitkinizi budayın. En aşağıda bulunan dalları budarsanız bitkinizin kökü ve gövdesi daha rahat şekil alabilir.
-
Geçiş mevsimlerinde budama yapın. Yaz ve kış budama için uygun mevsimler olmamakla birlikte baharı tercih etmeniz önerilir.
-
2-3 yılda bir toprak değiştirin. Tüm bitkiler gibi bonsai de aynı toprakta daima kalamaz. Bu onun beslenmesine engel olur.
-
Saksı değişimi sırasında toprağın tamamen kuru olduğundan emin olun. Böylelikle saksı değişimi sırasında kökleri zarar görmez.
-
Bitkiniz karanlığa hapsolmasın. Gündüzleri olabildiğince aydınlık bir alanda olmalıdır.
-
Hava akımına maruz kalmamalı! Bonsai bitkiniz, tüm salon bitkileri gibi hava akımına, klimaya maruz kalmamalıdır.
-
Kesinlikle direkt güneş ışığı görmemelidir. Bonsai aydınlık ortam ister ama güneşe dikkat!
-
Bitkiniz tüm gün güneş görmesin. Bonsai bitkinizin istediği güneş aydınlığı sabah veya öğlen için yeterlidir. Tüm gün aydınlık ışıl ışıl bir ortamda durması gerekmemektedir.
-
Yaprakları da sulamayı ihmal etmeyin. Bitkinizin yapraklarını fıs fıs ile duşlama tekniği ile sulamalısınız.
-
Görsel: artofbonsai.org
Damlacıkları temizleyin. Yaprakları suladıktan sonra damlacıkların kalmadığından emin olun ki mercek görevi görüp güneş ışığı ile bitkinizi çürütmesin.
-
Toprağın seviyesini kontrol edin. Sulama, gübreleme vs işlemler toprağın gerekli seviyenin aşağıya düşmesine neden olabilir. Bu işlem yavaş gerçekleşeceğinden gözünüzden kaçabilir.
-
Mutfak bitkiniz için ideal bir alandır. Çok sıcak veya soğuk olmayan, nemi seven ortamlar bonsai için keyifle yetişeceği alanlar sağlar.
-
Isınayım derken bitkinizi öldürmeyin! Radyatör panelleri, soba yanları, kalorifer peteklerinin üzeri bonsainin kurumasını ve ölmesini hızlandırır.
-
Yaprak dökümünün zamanı önemli. Bitkiniz sonbahardan önce yaprak dökmeye başladıysa saksı değişimi istiyor demektir.
Bonsai Çeşitleri Nelerdir ?
Bonsai Türleri, Ficus, Aser, Platanus, Carpinus, Ardıçlardan oluşmaktadır. Bonsai hassas bir bakım gerektirir.
Güzel görünümlü, sağlık bir bonsaiye sahip olmak için ilk önce sabırlı olmak gerekir. Kimse kolay ve hızlı bonsai yetiştiricisi olabileceğini düşünmemeli. Öncelikle doğru fidan seçmeniz gerekir.
Bunun için önerilen 6 yönetm bulunmaktadır. Bunlar;
-
Tohumdan bonsai yetiştirmek
-
Fidandan bonsai yetiştiremek
-
Çelikten üreterek yetiştirmek
-
Havai köklendirme yaparak bonsai yetiştirmek
-
Yamadori yani doğadan toplamak
-
Laboratuvar ortamında kültür uygulaması ile bonsai yetiştirmek.
Seçim size kalmış ancak ben tohumdan bonsai yetiştirmek istiyorum diyorsanız bu minimum 5 yılınıza mal olacaktır. İlk bonsainiz için önerilen hazır yetişmiş bir ağaç ile başlamaktır. İğne, sivri yapraklı ağaçlar başlangıç için kolaylık sağlayacaktır. Bonsai ağacınızı seçerken özellikle dikkat etmeniz gereken nokta ağacın boyu ve dallarıdır. Boyuna oranla kalın bir gövdesinin olması ve gövdenin her yönünden çıkan yeteri kadar sayıda dala sahip olması önemlidir. Çiçek marketlerden edinebileceğiniz bonsainize nasıl bakmanız gerektiğine dair detaylı bilgiyi yazının başında belirtmiştik.
Bonsai Yetiştirmeye Yeni Başlayanlar İçin;
Bonsai Ağacı Bakımı İle İlgili Sık Sorulan Sorular
İç Mekan Bonsailer Nasıl Bir Ortamda Yetiştirilmelidir?
İç mekan bonsailer, direkt güneş ışığı almadan aydınlık bir yerde muhafaza edilmelidir. Bonsai, havadar ve nemli bir ortamda bakılmalıdır.
Bonsai Bakılan Ortamın Sıcaklığı Nasıl Olmalı?
Bonsainin ortam sıcaklığı 22 dereceyi geçmemelidir. Yaz aylarında Bonsai’yi sıcaktan koruma amaçlı evi sıklıkla havalandırmanız gerekmektedir. Kış aylarında ortamın kuru olması, yapraklarını dökecektir. O yüzden kış bahçesi ya da cam önünde muhafaza edilmelidir.
Bonsai Neden Çok Yaprak Döker?
Bonsai sorunlarından biri hızla yaprak dökmesidir. Bu durumun en büyük nedenlerinden biri yanlış sulamadır.
Bonsai Nasıl Sulanmalıdır?
Bonsai’yi yağmurlama tekniğiyle sulamak gerekir, aynı zamanda saksı altındaki fazla su drene edildikten sonra, yaklaşık 30 dakika sonra tekrar aynı şekilde sulanmalıdır. Böylelikle toprak tamamen nemlenecek ve kök çürümesi engellenecektir.
Bonsai Çürümeye Başladıysa Tekrar Nasıl Sağlıklı Hale Getirilir?
Bonsai’nin çürümeye başlamış ve çürümüş köklerin temizlenmesi gerekir.
Bonsai Kullanabileceğimiz Farklı Alanlar Nelerdir?
Bonsai’nizi teraryum ve minyaturbahcelerinizde, teraryum malzemesi olarak geometrik fanus veya diğer fanuslarınızda rahatlıkla kullanabilirsiniz.
